- Trong xã hội có vua chúa quân thần, vậy trong cơ thể con người thế nào là vua, thế nào là tướng , hay cùng nhau tìm hiểu ...
...cho nên phế là cơ quan trợ giúp quan trọng nhất của tâm ví như vua ra lệnh mà không có cận thần làm cho thì không thể nào thể hiện hết được cái uy của vua vậy ...
Làm thế nào để phòng tránh lão hóa da, tránh ho suyễn ở người cao tuổi ...
- “Khí Vi Huyết Chi Soái “ 气为血之帅
- ”Huyết Vi Khí Chi Mẫu”血为气之母
Phế(có thể hiểu là Phổi ở tây y) Giả, tương phó chi quan, trị tiết xuất yên 肺者相傅之官，治节出焉， -Tố Vấn Linh Lan Mật Điển Luận 素问 灵兰秘典论
Giải thích danh ngôn:
- Tương phó相傅 có nghĩa là phụ giúp, phò tá.
- Trị tiết 治节có nghĩa là trị lí điều tiết.
Câu nói này ý nói tạng phế phò tá tạng tâm mà trị việc, điều tiết khí huyết tân dịch ở toàn thân đến các tạng phủ để chúng được hoạt động.Trong năm tạng thì tâm và phế có quan hệ như Quân Chủ君主 và Thừa Tướng 丞相, trong cơ thể con người ngoài tâm là chủ tể ra thì các cơ quan còn phải nghe theo sự sắp đặt điều tiết của phế,phế có công năng chủ yếu chủ về hô hấp, điều tiết khí cơ và giúp tâm có thể hành huyết trong mạch.
- Đầu tiên phế có theo quy luật hô thanh mà thổ trọc có nghĩa là hít những thứ trong lành mà hà ra cái chất thải của cơ thể,để hoàn thành một quá trình trao đổi khí của cơ thể, đến khi hấp thu được cái thanh khí của trời đất nhờ đó mà duy trì được hoạt động sinh mệnh.
- Tiếp thứ hai Phế khí hoạt động hô hấp cũng là quá trình điều tiết, quá trình thăng giáng khí ở trong cơ thể bảo đảm khí được thông sướng toàn thân.
- Thứ ba phế triều bách mạch, làm cho các mạch tương thông với nhau , huyết dịch của toàn thân có thể hội tụ tại phế và tiến hành quá trình trao đổi khí, sau đó thanh khí được gửi đi toàn thân.
Cho nên có thể nói phế trợ tâm đưa huyết dịch đi khắp toàn thân, điều tiết tuần hoàn huyết dịch ở toàn thân, thể hiện cái gọi là “ Khí Vi Huyết Chi Soái “ 气为血之帅
- Thứ tư phế có thể điều tiết được sự thay thế trao đổi với nhau của thủy dịch, phế chủ tuyên phát và túc giáng có khả năng phân bố thủy dịch, vận hành và bài tiết, cũng là tác dụng của Trị Tiết.
Ứng dụng, mở rộng:
Công năng chủ yếu của phế là chủ hô hấp, chủ tuyên phát túc giáng, chủ hành thủy,triều bách mạch mà trợ tâm hành huyết và chủ trị tiết.Tâm và phế đều nằm ở thượng tiêu, tâm chủ huyết còn phế thì chủ khí, tâm hành huyết mà phế chủ hô hấp, tâm và phế có quan hệ chủ yếu thệ hiện trên phương diện khí và huyết. Tâm là quân chủ 君主 của ngũ tạng và lục phủ, phế giúp tâm hoàn thành nhiệm vụ quan trọng nhất là dẫn huyết đi khắp cơ thể.Cho nên phế là cơ quan trợ giúp quan trọng nhất của tâm ví như vua ra lệnh mà không có cận thần làm cho thì không thể nào thể hiện hết được cái uy của vua vậy .
Trên lâm sàng bệnh ở tâm và phế thường thường sẽ có những ảnh hưởng nhất định với nhau, ví dụ như người bị phế khí hư lâu ngày thì lụy đến cái công năng hành huyết của tâm, khiến cho huyết mạch bị ứ trệ, xuất hiện tức ngực,nhịp tim dị thường, thậm chí làm cho môi miệng biến xanh, lưỡi thì xuất hiện những điểm đỏ, ngược lại nếu tâm dương hư hoặc tâm khí bất túc thì cũng xuất hiện sự dị thường trong hành huyết, do ứ trở tại tâm mạch mà lụy đến tạng phế, xuất hiện ho, phế khí thượng nghịch,..
Trong sinh hoạt tâm phế lưỡng hư thì biểu hiện đoản khí, ăn nói nhỏ nhẹ, không làm được việc, những lúc như thế thì nên chú ý bổ khí.
Dược vật,Kinh nghiệm:
- Các loại dược vật bổ khí có rất nhiều như Nhân Sâm đại bổ nguyên khí, có tác dụng rất tốt trong việc bảo vệ tâm, Hoàng kì chủ yếu bổ vệ khí có tác dụng tăng cường sức đề kháng,Thái tử sâm kiện tì vị, bổ trung khí.
- Chú ý khí hư thì không chỉ đơn thuần là bổ khí,mà còn phải chú ý bổ huyết, bời vì “Huyết Vi Khí Chi Mẫu”血为气之母 ( Huyết là mẹ của khí) cho nên trên thực tế bổ khí thì cần Tâm Tỳ Phế kiêm bổ.
Trong Đông y cho rằng phế chủ bì mao, cho nên da bị lão hóa thì nguyên nhân đầu tiên là do phế bị hư suy mà ra.Phế lại có chức năng ôn dưỡng bì phu, khiến cho cơ nhục bì phu được tươi nhuận.khi phế khí bị hư suy, vệ khí bất túc, bì phu, tấu lí thất dưỡng, khiến cho da tiều tụy nhăn nheo. Để tránh việc phế khí hư giảm ta có thể luyện khí công, luện tập các phương pháp thở, yoga, không được hút thuốc, để tránh tổn thương phế khí. ở người cao tuổi thì trong ăn uống có thể thêm vài cánh hoa bách hợp, thêm hạnh nhân thì có tác dụng dương âm nhuận phế, hoặc có thể uống cao a dao và hoàng kì để bổ âm huyết, ích phế khí.
Hoang Loc - Sinh viên đại học trung y dược Thiên Tân
hoangloc92@gmail.com